1. Khái quát về thuế tối thiểu toàn cầu
Chính sách thuế tối thiểu toàn cầu là sáng kiến của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) nhằm ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp đa quốc gia chuyển lợi nhuận sang các quốc gia có mức thuế thấp để giảm nghĩa vụ thuế. Cơ chế chính là áp dụng mức thuế tối thiểu toàn cầu 15% đối với doanh nghiệp có doanh thu toàn cầu từ 750 triệu EUR trở lên.
Chính sách này được phê chuẩn trong Trụ cột 2 của thỏa thuận G20/OECD về cải cách thuế quốc tế, dự kiến có hiệu lực từ năm 2024. Khi áp dụng, quốc gia nơi đặt công ty mẹ sẽ có quyền đánh thuế bổ sung nếu công ty con nộp thuế dưới mức 15% ở quốc gia sở tại.
2. Tác động đến Việt Nam
Việt Nam là một trong những nước thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) lớn, dựa vào các chính sách ưu đãi thuế TNDN hấp dẫn. Do đó, thuế tối thiểu toàn cầu có thể gây ra những tác động lớn:
a. Đối với các chính sách ưu đãi thuế
- Hạn chế hiệu quả ưu đãi thuế: Việt Nam đã và đang sử dụng ưu đãi thuế TNDN như giảm thuế suất, miễn thuế trong thời gian đầu tư hoặc ưu đãi theo ngành nghề. Tuy nhiên, nếu các doanh nghiệp FDI vẫn phải chịu thêm thuế tại nước mẹ, ưu đãi này không còn ý nghĩa thực tế.
- Áp lực điều chỉnh chính sách ưu đãi: Việt Nam có thể cần chuyển đổi từ ưu đãi thuế sang các hình thức hỗ trợ khác như cung cấp cơ sở hạ tầng, đào tạo lao động hoặc cấp vốn vay ưu đãi.
b. Tác động đến thu hút FDI
- Khả năng mất lợi thế cạnh tranh: Các quốc gia có mức thuế TNDN cao hơn nhưng chính sách ổn định (như Singapore) có thể trở thành điểm đến hấp dẫn hơn nếu ưu đãi thuế của Việt Nam không còn hiệu quả.
- Khuyến khích chuyển lợi nhuận hợp pháp: Doanh nghiệp có thể điều chỉnh lại mô hình đầu tư để tối ưu hóa chi phí thuế.
c. Tăng nguồn thu cho ngân sách
Việc áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu có thể giúp Việt Nam tăng thu ngân sách nếu có cơ chế đánh thuế bổ sung đối với các doanh nghiệp nộp thuế dưới 15% tại Việt Nam.
3. Thách thức và cơ hội cho Việt Nam
Thách thức
- Điều chỉnh chính sách: Việc thay đổi chính sách ưu đãi cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng để không làm giảm sức hấp dẫn đầu tư.
- Quản lý thuế: Việt Nam cần nâng cao năng lực quản lý và giám sát thuế, đặc biệt với các giao dịch liên kết.
Cơ hội
- Tăng minh bạch: Chính sách thuế công bằng hơn giúp Việt Nam cải thiện môi trường đầu tư.
- Tái cơ cấu ưu đãi: Việt Nam có thể chuyển sang các hình thức hỗ trợ phi thuế hiệu quả hơn, phù hợp với chiến lược phát triển dài hạn.
4. Kiến nghị và giải pháp
- Rà soát ưu đãi thuế hiện hành: Chuyển đổi từ ưu đãi thuế suất sang hỗ trợ trực tiếp, như đầu tư cơ sở hạ tầng và đào tạo lao động.
- Đàm phán quốc tế: Việt Nam cần tham gia sâu hơn vào các thảo luận của OECD để bảo vệ lợi ích quốc gia.
- Hoàn thiện pháp luật nội địa: Ban hành các quy định phù hợp để thực hiện cơ chế thuế bổ sung khi cần thiết.
5. Kết luận
Chính sách thuế tối thiểu toàn cầu là một xu thế tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hóa kinh tế. Đối với Việt Nam, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để tái cấu trúc các chính sách ưu đãi thuế, nâng cao sức cạnh tranh và thu hút đầu tư chất lượng cao hơn. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng và có chiến lược sẽ giúp Việt Nam thích nghi hiệu quả với sự thay đổi này.
